Zabawy sensoryczne to aktywności, które angażują różne zmysły dziecka – dotyk, wzrok, słuch, węch, smak, a także system proprioceptywny (czucie głębokie)
i przedsionkowy (równowaga). Dzięki nim dzieci uczą się lepiej odbierać i przetwarzać bodźce z otoczenia, co sprzyja ich rozwojowi poznawczemu, emocjonalnemu
i motorycznemu. Te zabawy nie są jedynie „rozrywką” – stanowią fundament tzw. integracji sensorycznej, czyli procesu, w którym mózg łączy i interpretuje informacje pochodzące z różnych systemów zmysłowych.
Dlaczego zabawy sensoryczne są ważne:
- Rozwój mózgu i układu nerwowego
Stymulacja sensoryczna sprzyja tworzeniu połączeń nerwowych w mózgu dziecka. Dzięki różnorodnym bodźcom zmysłowym mózg uczy się reagować na świat w sposób zorganizowany. - Samoregulacja emocjonalna
Zabawy sensoryczne pomagają dzieciom w regulowaniu emocji – mogą uspokajać się przez działania dotykowe, oddechowe lub ruchowe. - Motoryka i koordynacja
Przez zabawy angażujące ciało – np. chodzenie po różnych powierzchniach, masowanie, turlanie – dziecko rozwija równowagę, świadomość ciała
i koordynację. - Kreatywność i poznanie świata
Doświadczenia sensoryczne pozwalają dzieciom eksperymentować z materiałami o różnych teksturach, temperaturach i właściwościach – to poszerza ich wiedzę i wyobraźnię. - Integracja społeczna
Wspólne zabawy sensoryczne z rodzicami lub innymi dziećmi wspierają interakcje społeczne, komunikację i budowanie więzi.
Praktyczne pomysły na zabawy sensoryczne w domu:
- Pudełko-zagadka
Przygotuj pudełko z otworami dla rąk i umieść w środku różne przedmioty (np. miękka tkanina, gąbka, małe zabawki). Dziecko wkłada rękę i próbuje zgadnąć, co to jest, tylko na podstawie dotyku. - Miski z materiałami
Użyj różnych materiałów – np. suchy ryż, kasza, mąka, żel – i pozwól dziecku zanurzać dłonie. Można dodawać łyżeczki, kubki, małe pojemniki, żeby bawiło się przesypywaniem. - Zabawy zapachowe
Przygotuj małe pojemniki z pachnącymi substancjami (np. skórka cytryny, zioła, przyprawy), zamknij je i pozwól dziecku zgadywać zapachy. - Tor sensoryczny
Ułóż trasę z różnych powierzchni – tkaniny, ścinki gazet, kasza, ryż, liście – po której dziecko może chodzić boso. To pobudza czucie przedsionkowe
i proprioceptywne. - Zabawy dźwiękowe
Stwórz „dźwiękowe pudełka” – małe opakowania (np. po zapałkach), wypełnione różnymi substancjami (sól, fasola, makaron), które wydają zróżnicowane dźwięki po potrząsaniu. - Sensoplastyka
To „plastyka sensoryczna” – używaj różnych mas (masa solna, galaretka, mąka, woda) i pozwól dziecku manipulować nimi, ugniatać, mieszać
i eksperymentować z teksturą.
Rola rodziców:
– obserwacja i cierpliwość: nie każde dziecko od razu zaakceptuje nowe tekstury lub bodźce. Ważne, by dawać mu czas i przestrzeń do oswojenia,
– bezpieczeństwo: unikanie bardzo małych, elementów i używanie materiałów bezpiecznych dla wieku dziecka,
– współdziałanie: zabawa razem z dzieckiem – to nie tylko wspiera jego rozwój, ale też buduje relacje,
– systematyczność: włączenie zabaw sensorycznych do codziennej rutyny – nie muszą trwać długo, ale regularne stymulowanie zmysłów przynosi korzyści.
Potencjalne trudności, jak je pokonać?
Niektóre dzieci mogą być nadwrażliwe na bodźce – reagować silniej na dotyk, hałas lub zapachy. Warto wtedy zacząć od łagodniejszych tekstur i stopniować intensywność zabaw. Inne dzieci mogą poszukiwać intensywnej stymulacji – wtedy warto włączyć mocniej angażujące zabawy, jak skakanie, bujanie, wspinanie, przeciąganie.
Opracowanie: Anna Woźniczka
Bibliografia:
Borkowska, M. Integracja sensoryczna w rozwoju dziecka. Podstawy neurofizjologiczne. Wydawnictwo Harmonia, 2018
Borkowska, M., & Wagh, K. Integracja sensoryczna na co dzień. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010
Perchalec‑Wykręt, A., & Sabik, M. Pierwsze zabawy z integracji sensorycznej dla maluchów. Wydawnictwo Harmonia, 2018