Czym jest wykorzystywanie seksualne dzieci?
Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia to włączanie dziecka w aktywność seksualną:
- której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody;
- lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób;
- lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa (w Polsce wiek zgody wynosi 15 lat).
Z wykorzystywaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi pomiędzy dorosłym a dzieckiem lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności lub władzy. Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby.
Wykorzystywanie seksualne dzieci dzielimy na takie z kontaktem fizycznym i takie bez niego:
Z kontaktem fizycznym:
- całowanie o charakterze seksualnym;
- pobudzanie intymnych części ciała dziecka ręką, penisem lub przedmiotem;
- skłanianie dziecka do podobnych zachowań seksualnych wobec dorosłego;
- kontakty oralno-genitalne;
- stosunki udowe;
- penetracja seksualna ręką, penisem lub przyrządem;
- wykorzystanie seksualne dziecka do celów komercyjnych (wyzyskiwanie dziecka);
- produkcja materiałów przedstawiających seksualne wykorzystanie dzieci.
Bez kontaktu fizycznego:
- ekshibicjonizm;
- wszelkie formy werbalnego molestowania (prowadzenie rozmów o treści seksualnej nieadekwatnej do wieku dziecka lub komentarze o podtekście seksualnym);
- skłanianie dziecka do kontaktu z treściami pornograficznymi;
- grooming (uwodzenie w internecie w celu nawiązania kontaktu);
- seksting (wysyłanie dziecku swoich intymnych zdjęć lub filmów).
W większości przypadków sprawcy wykorzystują sytuację, w której przebywają z dzieckiem sam na sam, lub bliską relację z dzieckiem do nawiązania kontaktu seksualnego. Często zachowują się w sposób przyjazny i życzliwy, również wobec Ciebie jako rodzica. Mogą dawać dziecku prezenty lub obiecywać mu coś atrakcyjnego. Zobowiązują je do tajemnicy, budując atmosferę wyjątkowości wokół relacji z nim bądź też strasząc je, że będziesz się na nie gniewać lub mu nie uwierzysz.
WSKAZÓWKI:
Wskazówka 1. Naucz dziecko zasad GADKI
Rozmowy z dzieckiem na temat unikania zagrożeń związanych z wykorzystywaniem seksualnym nie muszą być dla Ciebie stresujące. To może być swobodna pogawędka, podczas której nie będziesz używać słów „wykorzystywanie seksualne”, a dziecko pozna zasady bezpiecznego zachowania. GADKI to kilka prostych reguł, które mogą zwiększyć bezpieczeństwo Twojego dziecka. Dzieci dowiedzą się z nich, że decydują o swoim ciele, zawsze mają prawo powiedzieć „nie” i powinny szukać pomocy, gdy są zaniepokojone lub zmartwione. Każda z liter wchodzących w skład słowa GADKI odnosi się do konkretnej wskazówki, która pomoże dziecku zachować bezpieczeństwo. Rozmawiaj z dzieckiem od jego najmłodszych lat, używając konkretnych przykładów. Nie musisz organizować specjalnych spotkań ani domowych lekcji. Te tematy mogą być wplatane w Waszą codzienność.
Wskazówka 2. Bądź bezpieczną przystanią
Bezpieczna relacja dziecka z opiekunem to podstawowy czynnik chroniący. Daje ona dziecku poczucie stabilności i bezpieczeństwa, pozwala przewidzieć reakcje rodzica oraz nie bać się odrzucenia. Dzięki niej dziecko nie szuka poczucia bezpieczeństwa poza relacją z rodzicami.
Jak stworzyć bezpieczną więź ze swoim dzieckiem?
- Bądź dostępny(-a) emocjonalnie – w sposób bezpieczny okazuj emocje, mów o swoich uczuciach, bądź blisko niego oraz reaguj na jego uczucia i emocje. Wspieraj je w rozumieniu potrzeb;
- Dostrzegaj je takim, jakie jest w rzeczywistości, a nie tak, jak je sobie wyobrażasz albo jak pragniesz, aby postępowało czy czuło;
- Bądź dla niego bezpieczną przystanią – okazuj akceptację i gotowość przyjęcia jego uczuć czy doświadczeń, nawet tych trudnych.
Wskazówka 3. Buduj samoświadomość dziecka
Pomóż dziecku w odpowiedzi na pytania, kim jest, czego potrzebuje, co czuje, jak się ma w różnych sytuacjach. Zadbaj o ważne komponenty:
- świadomość ciała i uważność na płynące z niego sygnały;
- naukę granic osobistych;
- prawo do ochrony i samostanowienia.
Nie odbieraj dziecku prawa do decydowania o sobie. Pozwól, by miało możliwość wyboru i brało za niego odpowiedzialność. Nauka o granicach i szanowanie ich w Waszym domu to ważny fundament. Zadaj sobie kilka pomocnych pytań – na przykład, czy pukacie do zamkniętych drzwi pokoju i łazienki przed wejściem, jak okazujecie uczucia gościom i rodzinie oraz jak dbacie o prywatną przestrzeń, której każdy domownik potrzebuje?
Wskazówka 4. Umów się z dzieckiem na sygnały alarmowe
Edukuj dziecko na temat granic i sposobów, w jaki może je postawić. Staraj się być konkretny (-a), nie mów ogólnikami. Wskaż, co dokładnie może zrobić, kiedy granice zostaną przekroczone – krzyczeć, kopać, gryźć, uciekać lub powiedzieć Tobie, że coś je zaniepokoiło.
Wskazówka 5. Wiedz, gdzie i kiedy
Zadbaj o uważny nadzór. Wiedz, gdzie jest Twoje dziecko i ustalaj z nim, kiedy powinno wrócić do domu. Jeśli chce zostać gdzieś dłużej, czy dzwoni do Ciebie? Czy informuje Cię o tym? Taka komunikacja buduje zarówno bezpieczeństwo, jak i zaufanie.
Wskazówka 6. Dowiedz się, kto spędza czas z Twoim dzieckiem
Z Twoim dzieckiem spędzają czas nie tylko nauczyciele i trenerzy, ale także sąsiedzi, krewni, starsze dzieci i przyjaciele rodziny. Zadaj sobie pytanie: czy ufałbym tej osobie, pozostawiając ją sam na sam z moim dzieckiem? Ogranicz sytuacje, w których dziecko jest bez Twojego nadzoru. Jeśli to możliwe, zachęcaj je do spotkań w grupie, na przykład treningów z wieloma dziećmi, zajęć pozalekcyjnych pod nadzorem lub do zabrania ze sobą kumpelki czy kumpla. Wykorzystywanie dzieci ma miejsce w izolacji.
Wskazówka 7. Sprawdź miejsca, w których Twoje dziecko spędza czas
Upewnij się, że w szkołach, klubach sportowych, grupach religijnych i innych podmiotach, w których Twoje dziecko spędza czas, wprowadzono jasne zasady ochrony dzieci w postaci spisanych Standardów Ochrony Dzieci. Zapoznaj się z nimi (muszą być dostępne w placówce i na jej stronie www). Osoby dopuszczane do pracy z Twoim dzieckiem powinny zostać zweryfikowane w odpowiednich rejestrach. Placówka powinna również kierować się zasadami bezpiecznych relacji, a w przypadku wystąpienia przemocy (również ze strony personelu czy rówieśników) postępować zgodnie z wytyczonymi ścieżkami interwencji. Sprawdź otoczenie. Zadawaj pytania! Bezpieczna organizacja nigdy nie poczuje się zagrożona przez rodzica, który pyta o środki bezpieczeństwa.
Wskazówka 8. Interesuj się, jak było
Rozmawiaj z dzieckiem o jego doświadczeniach. Kiedy wraca z zabawy, treningu lub spotkania, zapytaj: „Jak było?”, „Co ci się podobało?”, „Czy było coś, co ci się nie podobało?”. Takie rozmowy nie tylko dostarczają wskazówek i pomagają Ci zauważyć „czerwone flagi”, ale także zachęcają do otwartości w komunikacji.
Wskazówka 9. Bądź uważny i czujny na sygnały ostrzegawcze („czerwone flagi”)
Nazwanie przemocy może sprawić dzieciom trudność. Manipulacje stosowane przez sprawcę dodatkowo wzmagają lęk przed ujawnieniem niepokojących zachowań. Dlatego jako rodzic, powinieneś(-naś) być czujny(-a) na „czerwone flagi”, takie jak:
- wycofanie, lęk czy objawy depresji;
- koszmary nocne i trudności ze snem;
- zachowania seksualne lub nieadekwatna do wieku wiedza;
- unikanie określonych osób bądź miejsc;
- nagłe pogorszenie wyników w nauce lub częste nieobecności w szkole;
- ucieczki z domu czy samookaleczanie;
- drogie prezenty;
- nieadekwatne do wieku słownictwo dotyczące tematyki seksu;
- zabawy odtwórcze imitujące stosunki seksualne.
Wskazówka 10. Korzystaj z materiałów edukacyjnych adekwatnych do wieku Twojego dziecka
Wiedza na temat ciała, stref intymnych, dojrzewania, asertywności to ważny element profilaktyki. Rozmawiaj z dzieckiem na temat ciała, różnic między bezpiecznym a niebezpiecznym dotykiem, od najmłodszych lat używając konkretnych przykładów. Poza GADKAMI możesz stworzyć Rodzinny Plan Bezpieczeństwa, obejrzeć z dzieckiem bajki lub przeczytać książki o tematyce związanej z ciałem i profilaktyką wykorzystywania seksualnego. Jeśli potrzebujesz konsultacji z profesjonalistą, skorzystaj z bezpłatnej infolinii FDDS dla dorosłych w sprawie bezpieczeństwa dziecka, dzwoniąc pod numer 800100100 (https://800100100.pl/)
Strona z materiałami GADKI: https://gadki.fdds.pl/rodzice-opiekunowie/
Bibliografia:
- Kubicka-Kraszyńska, U., Joanna Kulpińska, J., Katarzyna Poniatowska, K., Skierkowsk, M. (2025). Proste rozmowy na trudne tematy. Jak wzmacniać bezpieczeństwo dziecka i ochronić je przed wykorzystywaniem seksualnym. Przewodnik dla rodziców i opiekunów dzieci w wieku 4–12 lat. Fundacja Dajmy Dzieciom Siłę.
- file:///C:/Users/Aleksandra%20%C5%BBele%C5%BAnik/Downloads/CJ_GADKI_BROSZURA_A5_polska_pdf-online-strony-1.pdf
Opracowała:
Aleksandra Kasprzyk