Koncentracja uwagi to umiejętność, którą można ćwiczyć
Polega ona na skupianiu i utrzymywaniu uwagi na ściśle określonych zadaniach. Potrzebujemy jej, by świadomie i z powodzeniem realizować nasze cele oraz sprawnie funkcjonować w otaczającej nas rzeczywistości. Warto wiedzieć, że umiejętność ta rozwija się wraz z wiekiem. Do około 3 roku życia dziecko nie panuje nad swoją uwagą – jest ona mimowolnie przyciągana przez pojawiające się w otoczeniu obiekty, np. szczeknięcie psa lub ruchomy obraz telewizora. Dopiero przedszkolaki zyskują możliwość świadomego kierowania swojej uwagi, czyli dostrzegania tego, co jest dla nich ważne w danym momencie i skupiania się na wybranych czynnościach. Umiejętność tą można, a nawet trzeba ćwiczyć. Trening taki wbrew pozorom nie jest skomplikowany. Można zamienić go w świetną zabawę, która zachwyci każde dziecko. Każda zabawa rozwija wytrwałość dziecka, o ile stosuje się ono do reguł i nie rezygnuje przedwcześnie. Gry i zabawy dają wspaniałą możliwość poprawy umiejętności koncentracji u dziecka. Na początku dzieci z zaburzeniami uwagi mają trudności w wytrwaniu w zabawie do końca. Zniechęca to rodziców, lecz bez ćwiczeń, bez regularnego mierzenia się z problemami dziecko nie będzie się rozwijać. Postawa rodziców ma tu kluczowe znaczenie. Jak dziecko ma się nauczyć odpowiedniego zachowania w grze, skoro rodzice tak łatwo się poddają?
Jakie zachowania świadczą o braku koncentracji uwagi naszej pociechy?
- Dziecko ma ciągłe problemy z utrzymaniem skupienia, łatwo rozproszyć jego uwagę,
- Odnosisz wrażenie, że mówisz a dziecko nie słyszy, mimo, że patrzy na Ciebie,
- Zaczyna zadanie ale go nie kończy,
- Nie utrzymuje porządku i ma trudności z organizacją stanowiska pracy/zabawy,
- Często gubi rzeczy lub zapomina, gdzie je zostawiło,
- Jeśli jakieś zadanie wydaje mu się za trudne, łatwo się poddaje,
- Często zapomina o codziennych obowiązkach i zadaniach
Kilka ćwiczeń i zabaw wspomagających koncentrację uwagi:
- Gra w szachy, bierki, memory, puzzle,
- Odtwarzanie z pamięci wcześniej obserwowanych przedmiotów (słownie lub rysunkowo),
- Wyszukiwanie szczegółów na rysunkach lub różnic między ilustracjami,
- Wykonywanie działań matematycznych w pamięci, ćwiczenia typu odliczanie wstecz,
- Rysowanie w obrębie konturów, kopiowanie przez kalkę, rysowanie po śladzie, kolorowanie drobnych elementów, labirynty,
- Wyszukiwanie szczegółów na rysunkach lub różnic między ilustracjami,
- Mozaikowe układanki, geometryczne domino, odtwarzanie z pamięci prostych wzorów, czy układu klocków,
- Składanie całości z części, dobieranie części do całości, układanie obrazków po ich uprzednim rozcięciu,
- Tworzenie nowych wyrazów z liter innego wyrazu,
- Odtwarzanie struktur dźwiękowych, graficzne odtwarzanie słyszanych dźwięków,
- Zabawy konstrukcyjne, majsterkowanie, malowanie pędzelkiem na szkle,
- Słuchanie audiobooków lub tekstu czytanego głośno przez osobę dorosłą z jednoczesnym śledzeniem tekstu, opowiadanie treści lub układanie planu wydarzeń.
Co można zrobić?
Postanów, że będziesz grać z dzieckiem trzy razy w tygodniu.
Przy doborze gier kieruj się zainteresowaniami, możliwościami i wiekiem dziecka.
Unikaj przeciążenia dziecka. Zwracaj uwagę na to, czy gry nie są zbyt trudne i czy nie trwają zbyt długo.
By dziecko łatwiej zniosło rozczarowanie w przypadku przegranej, wymagania w stosunku do niego musisz zwiększać powoli.
Zadbaj również o własne potrzeby, tak by zabawa sprawiała przyjemność i tobie.
Jakie gry są właściwe?
Każda gra jest dobra. Może to być zarówno gra towarzyska, konstrukcyjna (klocki lego lub zwykłe drewniane) zręcznościowa, z użyciem piłeczek i wszystkie inne. Także wspólne majsterkowanie, czytanie książek czy oglądanie albumów kształtuje wytrwałość dziecka. Dobór gier czy zajęć zależy w znacznej mierze od stawianych celów. Dobierajmy zatem gry i zabawy stosownie do treści, które chcemy dziecku przekazać. Także wspólne twórcze zajęcia rozwijają umiejętność koncentracji u dziecka.
Czego możemy nauczyć swoje dziecko podczas zabawy?
Czekania na swoją kolejkę (kontrolowania zachowań impulsywnych i czekania na zaspokojenie potrzeby).
Obserwacji przebiegu gry i dostosowywania do niego swojego postępowania.
Wytrwania aż do zakończenia gry, nawet jeżeli jej przebieg nie jest dla niego pomyślny.
Radzenia sobie z frustracjami.
Dostosowywania się do obowiązujących reguł gry.
Już sam fakt wspólnej gry czy zabawy z dzieckiem kilka razy w tygodniu doprowadzi do poprawy umiejętności koncentracji. Wyraźny postęp można osiągnąć jedynie wtedy, gdy ćwiczy się z dzieckiem inne niż dotychczas sposoby zachowań i pomaga mu regularnie przy ich zmianie.
Nastaw się na to, że gra czy ćwiczenia z dzieckiem nie będą przebiegać bezproblemowo.
Nie należy zatem reagować nadmiernym rozdrażnieniem, gdy dziecko nagle straci ochotę, nie chce współpracować bądź też reaguje agresją czy płaczem na porażkę.
Wspieraj samodyscyplinę
Siadając obok dziecka mamy lepszą możliwość wpływania na jego zachowanie. Widząc, że dziecko nie może się doczekać swojej kolejki, dotykaj jego ręki za każdym razem, gdy chce działać. W ten sposób sygnalizujesz mu, że musi jeszcze trochę poczekać. Unikaj ciągłego krytykowania, wspieraj wysiłki dziecka, konsekwentnie egzekwuj ustalone reguły i chwal za ich przestrzeganie. Nie okazuj wielkich emocji i nie czyń dziecku wyrzutów, ale dąż do tego by dotrzymało warunków umowy, tzn. pozostało na miejscu do zakończenia gry i przestrzegało jej reguł. Wybieraj na początku takie gry, które nie trwają zbyt długo. Nie rozpoczynaj grami trwającymi 30 lub więcej minut. Powoli, z upływem tygodni, można wydłużać czas spędzony przy grze. Dobierając gry, zawsze zastanów się, czy dziecko będzie miało możliwość przeżycia sukcesu. Gdy wpadnie we wściekłość lub będzie rozczarowane porażką, dodaj mu otuchy. Nie przerywaj jednak z tego powodu gry, raczej upieraj się przy jej zakończeniu. Porażki także trzeba umieć ponosić. Poczekaj, aż dziecko uspokoi się na tyle, by można było kontynuować grę. Gdy chce przedwcześnie odejść, powstrzymaj je. Dziecko musi się nauczyć, że ustalenia i umowy powinny być dotrzymywane. Tym łatwiej mu to przyjdzie, im konsekwentniej rodzice przy tym obstają.
Bibliografia:
Forzpańczyk A., Koncentracja. Skuteczny trening skupiania uwagi, Edgard, Warszawa 2015.
Janiszewska B., Uwaga. Wspomaganie koncentracji i nie tylko, Seventh Sea, Warszawa 2007.
Dorota Skiba. Koncentracja uwagi Warszawa : PWN Wydawnictwo Szkolne, 2017
Opracowała Elżbieta Gil