„O ile prościej zawiązać buty malucha albo zapiąć mu kurtkę lub bluzę niż czekać, aż zrobi to sam. Rozpakowywanie zakupów (rodzice zrobią to szybciej), odkurzanie (rodzice zrobią to dokładniej), wyjmowanie naczyń ze zmywarki (rodzice zrobią to sprawniej i zapewne nie rozbiją żadnego talerza). Często, zamiast zaangażować dzieci w te czynności, odsyłamy je w „bezpieczne miejsce” – do oglądania bajek czy do zabawy, aby nie przeszkadzały i pozwoliły nam wykonywać obowiązki i szybciej, i sprawniej. A przecież nauka wymaga czasu. Trudno więc się dziwić, że kiedy rodzic oczekuje od dorastających dzieci zaangażowania w sprawy domowe, ich poczucie obowiązku i chęć pomocy nie są na najwyższym poziomie. No bo skoro do tej pory dom funkcjonował bez ich udziału, to po co to zmieniać?
Założenia pedagogiki Montessori – jakie miejsce zajmuje w nich wykonywanie domowych obowiązków?
Dzieci najwięcej uczą się przez naśladowanie dorosłych. Często bawią się w zajęcia rodziców, ale również chętnie angażują się w czynności, które po prostu są w stanie wykonać. Metoda Montessori sugeruje, aby podążać za naturalnym rozwojem dzieci, wzmacniając ich samodzielność, poczucie sprawczości i poczucie bezpieczeństwa. Dzieci chcą być częścią wspólnoty, którą tworzą, i chcą mieć w niej czynny udział. Warto więc już od najmłodszych lat angażować je w różnego rodzaju obowiązki domowe.
Maria Montessori, autorka znanej na niemal całym świecie pedagogiki, zachęcała, aby już od najmłodszych lat dzieci były aktywnymi uczestnikami domowych zadań. Ważne jest jednak to, aby zadania te nie były im narzucone.
Metoda Marii Montessori – jak wspiera dziecko w rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły?
Przede wszystkim warto pamiętać, że to rodzice są przykładem dla swojego dziecka, zatem nie należy oczekiwać od dzieci tego, czego sami nie wymagamy od siebie. Dobrze jest też sprawdzić, czy po prostu nie wymagamy zbyt dużo, czy nie jesteśmy perfekcjonistami… Dom to przecież przestrzeń do życia, pracy i komunikacji dla wszystkich członków rodziny. Właśnie dlatego, angażując najmłodszych, warto kierować się następującymi zasadami:
- Ustalać z dziećmi, jakiego rodzaju zadania chcą i mogą wykonać, konsultować z nimi oczekiwania efektów pracy, jak również omawiać wyniki ich starań.
- Ustalać z dzieckiem czas, w jakim dana czynność powinna być wykonana. Jeśli dziecko będzie uczestniczyć w ustaleniach, jest większa szansa, że postara się z nich wywiązywać.
- Co jakiś czas zmieniać zadania. Dzieci szybko się nudzą, jest szansa, że nowe obowiązki potraktują jak nowe wyzwania.
- Ograniczyć liczbę zadań do wykonania, aby maluchy nie czuły się nimi przytłoczone.
- Nie wyręczać dziecka w czynnościach, które może zrobić już samodzielnie.
Czynności, które mogą wykonywać dzieci w domu
Zadania dla 2-latków:
- odkładanie zabawek i książek na miejsce,
- zamiatanie podłogi,
- przynoszenie do stołu sztućców i serwetek,
- sprzątanie swojego miejsca przy stole, łącznie z jedzeniem, które spadnie z talerza,
- nauka korzystania z toalety,
- mycie zębów, rąk, szczotkowanie włosów,
- rozbieranie się,
- rozkładanie zakupów.
Zadania dla 3–4-latków:
- nakrywanie do stołu,
- pomoc przy zakupach spożywczych i tworzeniu listy zakupów,
- czyszczenie butów, a potem posprzątanie po tym,
- karmienie zwierząt domowych według ustalonego harmonogramu,
- pomoc w pracach ogrodowych,
- odkurzanie,
- słanie łóżka,
- pomoc w zmywaniu i ładowaniu naczyń do zmywarki,
- ścieranie kurzu z mebli,
- smarowanie kanapek masłem,
- przygotowywanie zimnych płatków na śniadanie,
- przygotowywanie prostego deseru: galaretki, lodów, jogurtu,
- mieszanie ciasta mikserem ręcznym (na przykład na naleśniki),
- składanie prania,
- sprzątanie zabawek,
- wycieranie po rozlanym piciu,
- ostrzenie ołówków.
Zadania dla 5-latków:
- pomoc w planowaniu posiłków i w zakupach spożywczych,
- przygotowywanie sobie kanapki i sprzątanie po tym,
- nalewanie napoju do szklanki,
- przygotowywanie stołu do obiadu,
- odmierzanie i mieszanie składników według receptury,
- słanie łóżka i sprzątanie swojego pokoju,
- wybieranie i zakładanie ubrań,
- dbanie o czysty zlew, toaletę i wannę,
- mycie luster,
- podział brudnych ubrań i przygotowywanie ich do prania,
- odbieranie telefonu i wybieranie numeru,
- wykonywanie prac w ogrodzie,
- robienie małych zakupów,
- pomoc w czyszczeniu samochodu,
- wynoszenie śmieci,
- pomoc w wyborze rozrywki dla rodziny,
- nauka wiązania butów,
- karmienie zwierząt domowych.
Zadania dla 6-latków:
- dobieranie odzieży odpowiedniej do pogody,
- trzepanie dywanów,
- podlewanie roślin doniczkowych,
- obieranie warzyw,
- gotowanie prostego jedzenia (tosty, hot-dogi, jajka na twardo),
- przygotowanie własnego jedzenia do szkoły,
- odkładanie swoich czystych ubrań po praniu do szafy,
- pielenie ogródka
- wyprowadzanie domowego zwierzaka na spacer,
- wiązanie butów,
- utrzymanie kosza na śmieci w czystości,
- czyszczenie wnętrza samochodu.
Zadania dla 7-latków:
- dbanie o swój rower,
- odbieranie wiadomości,
- robienie zakupów,
- sprzątanie tarasu,
- podlewanie trawnika,
- dbanie o zwierzęta domowe,
- wykonywanie porannej i wieczornej toalety,
- porządkowanie łazienki,
- proste prasowanie,
- mycie podłóg.
Stała lista obowiązków prędzej czy później staje się nudna i zaczyna ciążyć. Zdecydowanie lepiej sprawdza się angażowanie dzieci w różne czynności nie rutynowo, a spontanicznie, najlepiej w formie zabawy. Sztywne ramy utrudniają radosne uczestnictwo w codziennym budowaniu rodzinnej wspólnoty. Dzieci naprawdę chcą być odpowiedzialne, pomocne i zaangażowane. Dobrze jednak uszanować ich odmowę, bo zdecydowanie lepsze i trwalsze efekty daje współpraca oparta na dobrowolnym zaangażowaniu niż na presji.”
Bibliografia:
- Habrych, S. (1 września, 2020). Pedagogika Montessori – samodzielność i obowiązki domowe. https://dziecisawazne.pl/montessori-obowiazki-domowe/
Opracowała:
Aleksandra Kasprzyk