Władza rodzicielska to prawa i obowiązki rodziców względem dziecka. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, biorąc pod uwagę stopień dojrzałości dziecka oraz wolność jego sumienia i wyznania a także jego przekonania.
Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, ponieważ nie jest zdolne do samodzielnego prowadzenia swoich spraw. Z tego względu wymaga pomocy i ochrony ze strony osób dorosłych. Taką pomoc i ochronę zarazem ma dziecku gwarantować przysługująca rodzicom władza rodzicielska.
Pozycja dziecka w świecie dorosłych jest pozycją zależności, wynikająca z naturalnych uwarunkowań. Hierarchia w rodzinie stoi na straży porządku społecznego. Ten ład zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa, jest fundamentem dla rozwoju moralnego i budowania szacunku. W oczach dziecka rodzic jest „ekspertem od wszystkiego”. Staje się on autorytetem, którego nie można podważyć zmianami społecznymi czy reformami. Dorosły staje się dla dziecka wzorem do naśladowania. Czynnikami, za pomocą których dorośli wpływają na zachowanie dziecka to nagrody i kary. Wpływają na powstrzymywanie się dzieci od zachowań niepożądanych, a wzmacniają zachowania poprawne. Hierarchiczność relacji służy zapewnieniu bezpieczeństwa, ładu społecznego. Na szczycie hierarchii znajdują się osoby dojrzałe, które potrafią szanować siebie oraz szanować drugiego człowieka – dziecko. Wtem wystarczającą nagrodą jest komentarz wartościujący określone zachowania, który działa wzmacniająco i powoduje że dziecko utrwala określony sposób bycia. Karą staje się wyrażona dezaprobata wobec zachowań niepożądanych i niebezpiecznych. Musimy pamiętać również że dziecko doświadcza świata i nie może być karane z powodu braku umiejętności, ale prowadzone i naprowadzane na poprawność. Należy konfrontować dziecko konsekwencjami i wzmacniać zachowania poprawne. Władza bywa natomiast niejednokrotnie słabo zaznaczona albo wręcz oddana dziecku. Gdy dziecko jest małe, nie potrafi samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, dlatego potrzebuje silnego dorosłego, który ustala normy postępowania i sprawuje kontrolę nad ich realizacją. W momencie, gdy dziecko dostaje od rodzica gotowość do spełniania wszystkich jego zachcianek, nie broni się przed tym – przyjmuje to co otrzymuje. W ten sposób dziecko zamiast ładu otrzymuje chaos i funkcjonuje w chaosie. Nie ma poczucia bezpieczeństwa, nie wie, co jest dobrem, co złem, brakuje mu niezbędnego oparcia. Często wynikiem tego jest manifestowanie przez dziecko złości, agresji, rozkapryszenie lub nawet apatii, spowodowanych nadmiarem otrzymywanych dóbr.
Realizacja wychowania w takiej relacji przejawia się usuwaniem z drogi dziecka wszelkich trudności, co pozbawia je samodzielności, odpowiedzialności i radości z twórczego działania. Szacunek do dziecka powinien się przejawiać w stawianiu dziecku wymagań i wyzwań. Dziecko poprzez realizację i pokonywanie wyzwań rozwija poczucie własnej wartości i sprawstwa.
Kontrola oddana w sprawach, wydawałoby się nieistotnych, może mieć daleko idące konsekwencje, bo przenosi się na inne sfery życia. Przejawy niekontrolowanego zachowania spowodowanego dorastaniem w chaosie, w otoczeniu pozbawionym kontroli, konsekwencji i zasad są uciążliwe dla obu stron i niszczą relacje międzyludzkie. Dziecko nie czuje potrzeby sprawowania władzy, brak mu autorytetu więc jego zachowanie jest niedojrzałe, bezrefleksyjne i odruchowe – tylko takie może być.
Odpowiedzialność za przebieg relacji spoczywa na osobie dorosłej, która jest wzorem. Sprawowanie kontroli przez odpowiedzialnych dorosłych prowadzi stopniowo do brania odpowiedzialności przez dziecko, adekwatnie do jego etapu rozwoju. Zewnętrzny ład w postaci np. regularnych posiłków, odpowiedniego czasu na sen, wypoczynek, naukę i zabawę jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania psychofizycznego. W otoczeniu uporządkowanego świata zewnętrznego w dziecku kształtuje się dyspozycja harmonijnego funkcjonowania wewnętrznego. To odpowiedzialnością dorosłych jest przygotowanie młodego pokolenia do przejęcia tej kontroli i polega na wychowywaniu, prowadzeniu dzieci i braniu odpowiedzialności za ich rozwój.
Dorosły jest dla dziecka kimś bardzo ważnym, my dorośli – kochamy dzieci bezinteresownie. Dlatego każdy dorosły powinien pełnić swoją wychowawczą rolę odpowiedzialnie , okazując szacunek sobie i dziecku.
Opracowanie:
Paulina Zalasińska
Bibliografia:
Wanda Papugowa – „Przedszkolak”, Kraków 2019